Odpowiedzialność za uszkodzenie wynajętej naczepy w transporcie drogowym – analiza prawna w świetle wypadków i relacji kontraktowych
W branży transportowej często występuje model, w którym ciągnik siodłowy należy do jednego podmiotu (np. przewoźnika), natomiast naczepa jest wynajmowana od innej firmy. W przypadku wypadku drogowego, w którym dochodzi do uszkodzenia wynajętej naczepy wraz z ładunkiem, powstaje kluczowe pytanie: kto ponosi odpowiedzialność za powstałą szkodę? Odpowiedź wymaga analizy konstrukcji prawnej umowy najmu naczepy, umowy przewozu oraz odpowiednich przepisów Kodeksu cywilnego i praktyki rynkowej. Struktura relacji prawnych – przewoźnik, właściciel naczepy, zleceniodawca W omawianej sytuacji mamy co najmniej trzy podmioty: Zależności te kreują dwie główne umowy: Kto odpowiada za uszkodzenie wynajętej naczepy? Obowiązki przewoźnika w świetle prawa W przypadku regulacji stanowiących o tym kto ponosi odpowiedzialności za wynajętą naczepę, należy przede wszystkim skierować oczy wobec umowy najmu (art. 659 k.c.). To właśnie wskazana regulacja przewiduje obowiązek zwrotu rzeczy w stanie niepogorszonym, chyba że uszkodzenie nastąpiło na skutek normalnego zużycia. Jednak w omawianym przypadku do uszkodzenia dochodzi wskutek wypadku drogowego, dlatego jest to traktowane jako uszkodzenie „ponadnormalne”, które najemca ma obowiązek naprawić lub zrekompensować. Z punktu widzenia prawa cywilnego przewoźnik, który wynajął naczepę, odpowiada na zasadzie ryzyka lub winy (art. 471 k.c.) za jej uszkodzenie, chyba że wykaże, iż szkoda wynikła z przyczyn od niego niezależnych. W przypadku kolizji spowodowanej przez kierowcę przewoźnika, odpowiedzialność jest oczywista: ciąży na przewoźniku jako najemcy a zarazem także pracodawcy kierowcy (art. 120 § 1 k.p.). Może on jednak skorzystać z ubezpieczenia: Problem pojawia się, gdy przewoźnik nie ma rozszerzonego AC obejmującego wynajęte naczepy – wówczas roszczenie trafia bezpośrednio do przewoźnika. Pozostaje jednak pytanie czy właściciel takiej naczepy ponosi jakąkolwiek odpowiedzialność ? Zasadą jest, że właściciel naczepy nie odpowiada za szkody powstałe w trakcie najmu, chyba że udowodni się mu winę (np. wadę techniczną, brak badań technicznych). Jeżeli do wypadku przyczynił się stan techniczny naczepy, wówczas właściciel może ponosić odpowiedzialność solidarną. Uszkodzona naczepa i ładunek – kiedy przewoźnik odpowiada podwójnie? Warto rozważyć jeszcze sytuację w której to, w uszkodzonej naczepie znajdował się ładunek. W takim wypadku przewoźnik odpowiada za niego na zasadach Konwencji CMR (art. 17) lub Prawa przewozowego. To jednak odrębna sfera odpowiedzialności niż uszkodzenie samej naczepy. W praktyce oznacza to dwa równoległe roszczenia: Odpowiedzialność przewoźnika za wynajętą naczepę w orzecznictwie sądowym W orzecznictwie sądów wskazuje się, że przewoźnik, wynajmując sprzęt, przyjmuje na siebie ryzyko jego utraty lub uszkodzenia. W przypadku szkody z winy osoby trzeciej (np. innego kierowcy) przewoźnik musi dochodzić regresu wobec sprawcy lub jego ubezpieczyciela. Jakie kroki podjąć, by zabezpieczyć się przed szkodą w wynajętej naczepie? Podsumowanie Jak można zauważyć uszkodzenie wynajętej naczepy jest dość skomplikowanym problemem. Co do zasady to przewoźnik jako najemca jest odpowiedzialny za jej uszkodzenie, chyba że udowodni, że szkoda powstała z winy właściciela lub osoby trzeciej. Kluczem w tego typu sprawach przede wszystkim jest dokładne zbadanie oraz sporządzenie prawidłowej umowy oraz uwzględnienie dodatkowych zabezpieczeń w postaci wymogu zawarcia odpowiedniego ubezpieczenia. Pominięcie tych kroków może skutkować nie tylko wysokimi kosztami związanymi z naprawą samego sprzętu ale także z uwikłaniem się w wieloletnie spory sądowe. Autor: Michał Krawczyk Aplikant radcowski w Trans Lawyers
Opóźnienie w dostawie w przewozie na gruncie prawa międzynarodowego i krajowego
W trakcie realizacji usługi przewozu – zarówno krajowego, jak i międzynarodowego – zawsze istnieje ryzyko wystąpienia opóźnienia w dostawie. Odpowiedzialność z tego tytułu regulują odpowiednie przepisy, które określają m.in. wysokość potencjalnego odszkodowania za opóźnienie w dostawie towaru, terminy przedawnienia roszczeń oraz zasady składania reklamacji. Spis treści Czym jest opóźnienie w dostawie towaru? Opóźnienie terminu dostawy ma miejsce wówczas, kiedy towar nie został dostarczony w umówionym terminie lub, o ile nie umówiono terminu, jeżeli faktyczny czas trwania przewozu, uwzględniając okoliczności, a zwłaszcza przy przesyłkach drobnych czas niezbędny do skompletowania pełnego ładunku w normalnych warunkach przekracza czas, jaki słusznie można przyznać starannym przewoźnikom. (art. 19 Konwencji CMR) Opóźnienie w dostawie towaru – odszkodowanie i podstawy prawne Kluczowe regulacje dotyczące opóźnienia w przewozie międzynarodowym zostały zawarte w Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) i dołączonym do niego protokole (Genewa.1956.05.19.). Za takie przepisy należy uznać: Prawo międzynarodowe (Konwencja CMR): Prawo krajowe (Prawo przewozowe): Kto ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w dostawie? Zarówno na gruncie prawa międzynarodowego, jak i krajowego odpowiedzialność za opóźnienie ponosi, co do zasady przewoźnik. W prawie międzynarodowym przewoźnik wyjątkowo nie będzie podmiotem odpowiedzialnym za opóźnienie w dostawie, jeżeli dojdzie do spełnienia przesłanek z art. 17 ust. 2 Konwencji CMR: Natomiast na gruncie prawa krajowego przewoźnik może uwolnić się od ciążącej na nim odpowiedzialności, jeżeli udowodni, iż wystąpiła, któraś z przesłanek z artykułu 62 ust. 3 oraz 72 Prawa przewozowego. Do najważniejszych przesłanek należą min.: Wpływ błędnych instrukcji i wad przesyłki na opóźnienia w dostawach Zgodnie z art. 72 Prawa przewozowego, nadawca odpowiada za: W praktyce wiele opóźnień wynika z działań klienta – dlatego to wobec niego należy kierować roszczenia, jeśli to on zawinił. Terminy przedawnienia roszczeń z tytułu opóźnienia Terminy przedawnienia różnią się w zależności od tego czy opóźnienie nastąpiło na gruncie prawa międzynarodowego, czy krajowego oraz są uzależnione od tego do jakiego podmiotu są kierowane. W prawie międzynarodowym: W prawie krajowym: Reklamacja i nota obciążeniowa za opóźnienie w dostawie Kiedy i jak złożyć reklamację? Nota obciążeniowa za opóźnienie w dostawie nie może ograniczać się do prostego wskazania kwoty i opisu. Musi być poparta: Problemy i ryzyka związane z opóźnieniem w dostawie Najczęstsze problemy: Główne ryzyka: Dokumentacja – klucz do skutecznej reklamacji W celu skutecznego zgłoszenia roszczenia warto posiadać: Na kolejnym etapie niezbędne będą: Ograniczenia odpowiedzialności przewoźnika a wysokość odszkodowania Czy można obciążyć przewoźnika powyżej frachtu? Będzie to zależało od tego czy odnosimy się do przewozu krajowego, czy międzynarodowego. Zgodnie z przepisami Prawa przewozowego w przewozie krajowym możemy obciążyć przewoźnika do dwukrotnej wysokości frachtu. Natomiast na gruncie prawa międzynarodowego, zgodnie z przepisami Konwencji CMR nie można, co do zasady obciążyć przewoźnika powyżej wysokości frachtu. Jedynym wyjątkiem jest zastosowanie klauzuli specjalnego interesu w ramach transportu, ale nie jest to rzecz prosta w obsłudze. Jak zabezpieczyć się przed konsekwencjami opóźnienia w dostawie? Opóźnienia w dostawach niosą ze sobą konkretne konsekwencje prawne i finansowe. Skuteczna obrona przed nimi wymaga: Prawidłowo przygotowana nota obciążeniowa za opóźnienie w dostawie oraz kompletna reklamacja to narzędzia, które zwiększają szanse na odzyskanie należności lub obronę przed roszczeniami. Autorka: Elżbieta Łowczowska Aplikantka radcowska w Trans Lawyers Kancelaria Prawna
