W związku z dynamicznym rozwojem sektora logistyki magazynowej coraz popularniejszy staje się temat odpowiedzialności przedsiębiorcy składowego oraz zasad rządzących umową składu. W tym zakresie przepisy Kodeksu cywilnego wyznaczają dość specyficzne zasady.
Umowa magazynowa jako umowa składu
Umowa dotycząca przechowywania towarów w magazynie, zwana popularnie “umową magazynową”, najwięcej wspólnego ma z uregulowaną w Kodeksie umową składu. Do najważniejszych jej elementów, jak mawiają prawnicy essentialia negotii (przedmiotowo istotnych) należy odpłatne przechowanie oznaczonych rzecz ruchomych, w tym również zwierząt, z wyłączeniem pieniędzy i papierów wartościowych).
Art. 853. [Umowa składu]
§ 1. Przez umowę składu przedsiębiorca składowy zobowiązuje się do przechowania, za wynagrodzeniem, oznaczonych w umowie rzeczy ruchomych.
Jedną ze stron umowy składu musi być profesjonalista, który, zarobkowo i w sposób ciągły oraz na własny rachunek zajmuje się świadczeniem usług składowych (może zajmować się tym wyłącznie lub obok innej działalności) – przedsiębiorca składowy. Nie ma natomiast przeciwwskazań, by drugą stroną umowy składu był konsument. Ta umowa ma wiele podobieństw do umowy przechowania, jednakże wyróżnia ją to, że umowa składu jest zawsze odpłatna.
Umowa składu może być zawarta w dowolnej formie, w tym na przykład w formie pisemnej, dokumentowej, czy nawet ustnej, dla celów dowodowych rekomendowana jest na pewno jednak forma co najmniej potwierdzona pismem. Warunkiem ważności umowy jest wydanie przez przedsiębiorcę składowego pokwitowania, które w swojej treści określa rodzaj, ilość oraz sposób opakowania rzeczy. Umowa staje się skuteczna, gdy rzeczy zostaną złożone w magazynie.
Obowiązki przedsiębiorcy składowego
Oczywiście najważniejszym obowiązkiem jest bezpieczne przechowanie powierzonych mu rzeczy. Przedsiębiorca składowy ponosi z tego tytułu określoną prawem odpowiedzialność.
Przedsiębiorca składowy odpowiada za szkodę wynikłą z utraty, ubytku lub uszkodzenia rzeczy w czasie od przyjęcia jej na skład do wydania osobie uprawnionej do odbioru, chyba że udowodni, że nie mógł zapobiec szkodzie, mimo dołożenia należytej staranności. Powstaje w ten sposób domniema prawne za pomocą którego dochodzi do przerzucenia ciężaru dowodu na przedsiębiorcę składowego, który chcąc się uwolnić od odpowiedzialności powinien wykazać, że szkodzie nie mógł w żaden sposób zapobiec. Przepisy przewidują, że należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności, wedle specyfiki danego stosunku prawnego.
Po stronie przedsiębiorcy składowego leży obowiązek dokonywania czynności konserwacyjnych, a jakiekolwiek odmienne zastrzeżenia zawarte w umowie są nieważne. Utrata rzeczy oznacza, że przedsiębiorca składowy nie jest w stanie wydać przedmiotu umowy po jej zakończeniu, ubytek – zmianę ilościową, a uszkodzenie – zmianę jakościową w substancji towaru.
Odpowiedzialność przedsiębiorcy składowego jest jednak w istocie znacznie ograniczona. Nie ponosi on odpowiedzialności za ubytek w powierzonych mu rzeczach, który nie przekracza granic określonych właściwymi przepisami, a w razie braku takich przepisów – granic zwyczajowo przyjętych. Jeśli powstanie szkoda w towarze, to właściciel magazynu nie będzie za nią odpowiadał, o ile jej rozmiar nie przekracza norm ustalonych właściwymi normami lub zwyczajami. Z kolei odszkodowanie nie może w takim wypadku przewyższać zwykłej wartości rzeczy, chyba że szkoda wynika z winy umyślnej albo rażącego niedbalstwa udostępniającego magazyn. Jest przedmiotem sporu pomiędzy prawnikami, czy w takim wypadku przedsiębiorca składowy odpowiada za utracone korzyści. Mając jednak na względzie niepewną sytuację prawną w tym zakresie najlepiej jest zadbać o wyraźne wyłączenie tego uprawnienia w umowie składu.
W ramach umowy magazynowania nałożono dodatkowe obowiązki:
– jeżeli stan rzeczy nasuwa podejrzenie, że powstała szkoda właściciel magazynu powinien dokonać czynności niezbędnych do zabezpieczenia mienia i praw składającego,
– składający powinien być także powiadomiony o zdarzeniach ważnych ze względu na ochronę jego praw (np. o zajęciu komorniczym na złożonym towarze) lub dotyczących stanu rzeczy oddanych na skład.
– jeśli złożona do magazynu rzecz jest narażona na zepsucie, to właściciel magazynu dbając o interesy składającego powinien ją sprzedać.
Składający do magazynu powinien mieć zapewniony swobodny dostęp do towaru, aby zachowania go we właściwym stanie. Powinien mieć prawo do obejrzenia rzeczy, dzielenia ich, łączenia, pobierania próbek oraz dokonywanie innych czynności.
Przedsiębiorca składowy jest zobowiązany do ubezpieczenia rzeczy, ale tylko wówczas, gdy otrzyma takie zlecenie, czyli np. gdy kwestię tę zastrzeżono w umowie. Niemniej warto zadbać o to, by towar, który jest składowany w magazynie był ubezpieczony przez jego właściciela, składowy powinien posiadać odpowiednie OC.
Trudniąc się świadczeniem usług magazynowania należy zadbać o to, by kontrakt na którym pracujemy z klientami w jak największym stopniu chronił nasze interesy, tym bardziej, że umowa składu przewiduje kilka możliwości modyfikacji. W tym celu warto skonsultować się z profesjonalistą wyspecjalizowanym w zakresie obsługi branży.
#logistykamagazynowa #magazyn #umowaskładu #prawowtransporcie #prawowlogistyce #prawotransportowe #kodekscywilny #radcaprawnylogistyka #TSL
Autor: Ewa Sławińska-Ziaja, radca prawny w kancelarii prawnej Trans Lawyers
