Ryzyko i odpowiedzialność przedsiębiorcy składowego
Pomimo tego, że aktualnie biznes magazynowy rozwija się dość prężnie i wiele firm logistycznych i spedycyjnych planuje inwestycje w tym obszarze, to warto pamiętać o tym, że posiadanie magazynu to nie tylko możliwość prowadzenia interesującej działalności gospodarczej, ale również konkretne obowiązki, które są przewidziane przez literę prawa. Kontrakt magazynowy dotyczący odpłatnego składowania towarów w magazynie ma faktycznie najwięcej cech wspólnych z umową składu uregulowaną przez przepisy Kodeksu cywilnego (artykuły od 853 do 859 (9)). W aktualnych realiach rynkowych wiele kontraktów stanowi jednak raczej pewien rodzaj umowy mieszanej, nosząc cechy także innych umów, jak na przykład umowy spedycji – jeżeli przedmiotem zobowiązania jest także dostarczenie towaru do wskazanych przez zleceniodawcę odbiorców. W ramach regulacji kodeksowej przedsiębiorca składowy odpowiada za szkodę wynikłą z utraty, ubytku lub uszkodzenia rzeczy w czasie od przyjęcia jej na skład do wydania osobie uprawnionej do odbioru. Do wyłączenia jego odpowiedzialności może dojść jeśli dowiedzie, że nie mógł zapobiec szkodzie, mimo dołożenia należytej staranności. Dodatkowo jest on zobowiązany dokonywać w przyjętym na magazyn towarów odpowiednich czynności konserwacyjnych, które mają na celu zachowanie powierzonych mu do przechowania rzeczy w stanie niepogorszonym. Jeżeli chodzi o definicję zdarzeń będących przedmiotem odpowiedzialności przedsiębiorcy składowego, to utrata przesyłki polega na tym, że po upływie terminu przewozu przewoźnik nie może wydać przesyłki odbiorcy lub innej osobie uprawnionej, tzn. że przewoźnik nie może wydać ani jednego elementu z tego, co przyjął do przewozu (tzw. zaginięcie całkowite). Ubytek w przesyłce polega na brakach ilościowych, gdy w trakcie przewozu nastąpiło zmniejszenie miary, liczby lub wagi przesyłki, które nie wpływają na wartość poszczególnych jej części. Potocznie ubytek nazywany jest brakiem części przesyłki. Uszkodzenie jest natomiast zmianą jakościową, która powoduje obniżenie wartości przesyłki, jest zmianą konsystencji, charakteru czy formy przesyłki, prowadzącą do zmniejszenia jej wartości (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17.12.1991 r., sygn. akt III CZP 130/91, OSNCP 1992/7–8, poz. 124). Należy mieć jednak na uwadze, że w rzeczywistości odpowiedzialność właściciela magazynu jest znacznie ograniczona. Nie ponosi jej on jeśli ubytek w powierzonych mu rzeczach nie przekracza granic określonych właściwymi przepisami, a w razie braku takich przepisów – granic zwyczajowo przyjętych. Jeśli zatem powstanie jakaś szkoda w towarze, to właściciel magazynu nie będzie za nią odpowiadał, o ile tylko jej rozmiar nie przekracza wskazanych przez ustawę lub zwyczajowych norm. Dla przykładu może chodzić o drobne braki w zakresie towarów sypkich, żywności lub innych, które w łatwy sposób mogą w niewielkich ilościach ulec zagubieniu lub zepsuciu. Z kolei odszkodowanie należne podmiotowi, który złożył towar w magazynie nie może w takim wypadku przewyższać zwykłej wartości rzeczy, chyba że szkoda wynika z winy umyślnej albo rażącego niedbalstwa udostępniającego magazyn. Przyjmuje się, że przedsiębiorca składowy odpowiada także za utracone korzyści, rozumiane jako zyski, które mógłby osiągnąć kontrahent, gdyby nie doszło do powstania szkody (np. zyski ze sprzedaży danego towaru). Należy także mieć na uwadze, że ramach umowy magazynowania na przedsiębiorcę składowego nałożono pewne obowiązki. Jak wskazuje się w doktrynie prawa, ustawodawca przyjął, że należy wzmocnić stosunek prawny składu, i wyprowadził z obowiązku sprawowania pieczy obowiązek wykonywania czynności składających się na pieczę. Mamy zatem dwie postacie prawne tego samego obowiązku pieczy: obowiązek pieczy sensu stricto oraz obowiązek wykonywania pieczy (dokonywania czynności konserwacyjnych, wykonywania obowiązku konserwacji) (K. Zacharzewski, Obowiązki domu…, s. 42). Poza czynnościami konserwacyjnymi do obowiązków właściciela magazynu należy: Ponadto podmiot składający towar do magazynu powinien mieć zapewniony do niego swobodny dostęp do towaru. Powinien mieć także prawo do obejrzenia rzeczy, dzielenia ich, łączenia, pobierania próbek oraz dokonywanie innych czynności związanych z badaniem towaru. Istotnym w praktyce jest to, że przedsiębiorca składowy jest zobowiązany również do ubezpieczenia rzeczy, ale tylko wówczas, gdy otrzyma takie zlecenie od swojego kontrahenta, czyli np. gdy kwestię tę w ten sposób wyraźnie zastrzeżono w umowie. Niemniej warto zadbać o to, by towar, który jest składowany w magazynie był ubezpieczony przez jego właściciela, a równolegle przedsiębiorca składowy powinien posiadać odpowiednią polisę odpowiedzialności cywilnej. Trudniąc się świadczeniem usług magazynowania należy więc zadbać o to, by kontrakt na którym pracujemy z klientami w jak największym stopniu chronił nasze interesy, tym bardziej, że umowa składu przewiduje kilka możliwości modyfikacji. W tym celu warto skonsultować się z profesjonalistą wyspecjalizowanym w zakresie obsługi branży. #logistyka #logistykamagazynowa #magazyn #umowaskładu #prawowtransporcie #prawowlogistyce #prawotransportowe #kodekscywilny #radcaprawnylogistyka #TSL Autor: Ewa Sławińska-Ziaja, radca prawny w kancelarii prawnej Trans Lawyers
Umowa magazynowa jako umowa składu
W związku z dynamicznym rozwojem sektora logistyki magazynowej coraz popularniejszy staje się temat odpowiedzialności przedsiębiorcy składowego oraz zasad rządzących umową składu. W tym zakresie przepisy Kodeksu cywilnego wyznaczają dość specyficzne zasady. Umowa magazynowa jako umowa składu Umowa dotycząca przechowywania towarów w magazynie, zwana popularnie “umową magazynową”, najwięcej wspólnego ma z uregulowaną w Kodeksie umową składu. Do najważniejszych jej elementów, jak mawiają prawnicy essentialia negotii (przedmiotowo istotnych) należy odpłatne przechowanie oznaczonych rzecz ruchomych, w tym również zwierząt, z wyłączeniem pieniędzy i papierów wartościowych). Art. 853. [Umowa składu] § 1. Przez umowę składu przedsiębiorca składowy zobowiązuje się do przechowania, za wynagrodzeniem, oznaczonych w umowie rzeczy ruchomych. Jedną ze stron umowy składu musi być profesjonalista, który, zarobkowo i w sposób ciągły oraz na własny rachunek zajmuje się świadczeniem usług składowych (może zajmować się tym wyłącznie lub obok innej działalności) – przedsiębiorca składowy. Nie ma natomiast przeciwwskazań, by drugą stroną umowy składu był konsument. Ta umowa ma wiele podobieństw do umowy przechowania, jednakże wyróżnia ją to, że umowa składu jest zawsze odpłatna. Umowa składu może być zawarta w dowolnej formie, w tym na przykład w formie pisemnej, dokumentowej, czy nawet ustnej, dla celów dowodowych rekomendowana jest na pewno jednak forma co najmniej potwierdzona pismem. Warunkiem ważności umowy jest wydanie przez przedsiębiorcę składowego pokwitowania, które w swojej treści określa rodzaj, ilość oraz sposób opakowania rzeczy. Umowa staje się skuteczna, gdy rzeczy zostaną złożone w magazynie. Obowiązki przedsiębiorcy składowego Oczywiście najważniejszym obowiązkiem jest bezpieczne przechowanie powierzonych mu rzeczy. Przedsiębiorca składowy ponosi z tego tytułu określoną prawem odpowiedzialność. Przedsiębiorca składowy odpowiada za szkodę wynikłą z utraty, ubytku lub uszkodzenia rzeczy w czasie od przyjęcia jej na skład do wydania osobie uprawnionej do odbioru, chyba że udowodni, że nie mógł zapobiec szkodzie, mimo dołożenia należytej staranności. Powstaje w ten sposób domniema prawne za pomocą którego dochodzi do przerzucenia ciężaru dowodu na przedsiębiorcę składowego, który chcąc się uwolnić od odpowiedzialności powinien wykazać, że szkodzie nie mógł w żaden sposób zapobiec. Przepisy przewidują, że należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności, wedle specyfiki danego stosunku prawnego. Po stronie przedsiębiorcy składowego leży obowiązek dokonywania czynności konserwacyjnych, a jakiekolwiek odmienne zastrzeżenia zawarte w umowie są nieważne. Utrata rzeczy oznacza, że przedsiębiorca składowy nie jest w stanie wydać przedmiotu umowy po jej zakończeniu, ubytek – zmianę ilościową, a uszkodzenie – zmianę jakościową w substancji towaru. Odpowiedzialność przedsiębiorcy składowego jest jednak w istocie znacznie ograniczona. Nie ponosi on odpowiedzialności za ubytek w powierzonych mu rzeczach, który nie przekracza granic określonych właściwymi przepisami, a w razie braku takich przepisów – granic zwyczajowo przyjętych. Jeśli powstanie szkoda w towarze, to właściciel magazynu nie będzie za nią odpowiadał, o ile jej rozmiar nie przekracza norm ustalonych właściwymi normami lub zwyczajami. Z kolei odszkodowanie nie może w takim wypadku przewyższać zwykłej wartości rzeczy, chyba że szkoda wynika z winy umyślnej albo rażącego niedbalstwa udostępniającego magazyn. Jest przedmiotem sporu pomiędzy prawnikami, czy w takim wypadku przedsiębiorca składowy odpowiada za utracone korzyści. Mając jednak na względzie niepewną sytuację prawną w tym zakresie najlepiej jest zadbać o wyraźne wyłączenie tego uprawnienia w umowie składu. W ramach umowy magazynowania nałożono dodatkowe obowiązki: – jeżeli stan rzeczy nasuwa podejrzenie, że powstała szkoda właściciel magazynu powinien dokonać czynności niezbędnych do zabezpieczenia mienia i praw składającego, – składający powinien być także powiadomiony o zdarzeniach ważnych ze względu na ochronę jego praw (np. o zajęciu komorniczym na złożonym towarze) lub dotyczących stanu rzeczy oddanych na skład. – jeśli złożona do magazynu rzecz jest narażona na zepsucie, to właściciel magazynu dbając o interesy składającego powinien ją sprzedać. Składający do magazynu powinien mieć zapewniony swobodny dostęp do towaru, aby zachowania go we właściwym stanie. Powinien mieć prawo do obejrzenia rzeczy, dzielenia ich, łączenia, pobierania próbek oraz dokonywanie innych czynności. Przedsiębiorca składowy jest zobowiązany do ubezpieczenia rzeczy, ale tylko wówczas, gdy otrzyma takie zlecenie, czyli np. gdy kwestię tę zastrzeżono w umowie. Niemniej warto zadbać o to, by towar, który jest składowany w magazynie był ubezpieczony przez jego właściciela, składowy powinien posiadać odpowiednie OC. Trudniąc się świadczeniem usług magazynowania należy zadbać o to, by kontrakt na którym pracujemy z klientami w jak największym stopniu chronił nasze interesy, tym bardziej, że umowa składu przewiduje kilka możliwości modyfikacji. W tym celu warto skonsultować się z profesjonalistą wyspecjalizowanym w zakresie obsługi branży. #logistykamagazynowa #magazyn #umowaskładu #prawowtransporcie #prawowlogistyce #prawotransportowe #kodekscywilny #radcaprawnylogistyka #TSL Autor: Ewa Sławińska-Ziaja, radca prawny w kancelarii prawnej Trans Lawyers
