Dowiedz się, jak odwołać się od kary e-TOLL, na co się powołać i jak uniknąć wysokich mandatów do 1500 zł. Poradnik dla kierowców i przewoźników z podstawą prawną.
Kiedy wprowadzono e-TOLL w Polsce?
System e-TOLL, wprowadzony został w 2021 roku i miał uprościć pobór opłat drogowych oraz zwiększyć efektywność kontroli, jednak w praktyce jego funkcjonowanie wywołało wiele kontrowersji – zwłaszcza wśród kierowców zawodowych. Od 1 października 2021 r. e-TOLL stał się obowiązkowy dla pojazdów ciężkich (DMC > 3,5 tony) oraz autobusów, zastępując dotychczasowy system viaTOLL, który został wygaszony wraz z 1 grudnia 2021 r.
Podstawą prawną działania systemu e-TOLL jest:
- Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz.U. 1985 nr 14 poz. 60, z późn. zm.),
oraz rozporządzenia wykonawcze Ministra Finansów i Ministra Infrastruktury regulujące m.in. sposób działania systemu.
Wysokość kar – z czego wynika i czy jest proporcjonalna?
Wysokość kar została uregulowana w art. 13k ust. 1 pkt 1 ustawy o drogach publicznych. Kara pieniężna za przejazd drogą płatną bez uiszczenia opłaty może wynieść do 1500 zł za każdy przypadek. Co więcej, możliwe jest nałożenie wielu kar w krótkim czasie, np. jeśli kierowca przejechał kilka odcinków drogi bez rejestracji opłaty (np. przez awarię urządzenia OBU/ZSL lub aplikacji mobilnej), co może skutkować nałożeniem nawet kilkudziesięciu kar na kierowcę.
W teorii, kary mają spełniać funkcję dyscyplinującą, ale ich skala i mechaniczny charakter budzą wątpliwości sądów administracyjnych i środowisk prawniczych.
Jak wskazano w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 26 marca 2021 r. VII SA/Wa 1918/20:
„Celem wprowadzenia ww. regulacji było m.in. zapewnienie, aby dolegliwość kary administracyjnej była proporcjonalna do rodzaju i stopnia naruszenia prawa (…). Za istotne uznano zamieszczenie w art. 189d k.p.a. dyrektywy uwzględniania przy wymiarze kary warunków osobistych strony postępowania.”
Oznacza to, że organ administracyjny nie powinien automatycznie nakładać maksymalnych kar, lecz musi każdorazowo zbadać, czy nie wystąpiły przesłanki do ich obniżenia lub odstąpienia od ich nałożenia – zgodnie z zasadą proporcjonalności i prawdy obiektywnej.
Jak odwołać się od kary e-TOLL?
Jeśli otrzymałeś decyzję o nałożeniu kary pieniężnej za naruszenie obowiązków w e-TOLL, masz 14 dni na złożenie odwołania do organu drugiej instancji – w tym przypadku najczęściej Głównego Inspektora Transportu Drogowego.
Kiedy warto się odwołać?
- Gdy kara wynika z awarii technicznej – np. system nie zarejestrował opłaty przez usterkę urządzenia GPS, błąd aplikacji lub chwilowy brak zasięgu.
- Gdy brak opłaty był niezawiniony – np. problemy zdrowotne kierowcy, brak dostępu do Internetu w trasie międzynarodowej.
- Gdy kara jest rażąco niewspółmierna – np. kara 1500 zł za krótki odcinek lub jeden błąd może być uznana za nieproporcjonalną do przewinienia.
Gdy organ nie uwzględnił warunków osobistych – np. trudna sytuacja finansowa, stan zdrowia, zobowiązania rodzinne.
Na co się powołać?
- Art. 189d Kodeksu postępowania administracyjnego – obowiązek uwzględnienia warunków osobistych przy wymierzaniu kar administracyjnych.
- Art. 7 i 8 K.p.a. – zasada pogłębionego zaufania do obywatela i obowiązek wyważenia interesu publicznego oraz słusznego interesu strony.
- Orzecznictwo sądów administracyjnych, które coraz częściej uchylają decyzje o karach z e-TOLL, uznając je za nieproporcjonalne.
Praktyczne porady dla kierowców i przewoźników.
1. Dokumentuj każdy przejazd i działanie aplikacji.
Zachowuj:
- zrzuty ekranu z aplikacji e-TOLL,
- potwierdzenia płatności,
- historię lokalizacji GPS,
- logi z urządzenia OBU/ZSL,
- korespondencję z operatorem systemu.
2. Im szybciej, tym lepiej.
Nie czekaj z odwołaniem – 14 dni na reakcję to krótki termin. Dołącz pełną dokumentację i uzasadnienie. W razie potrzeby skorzystaj z pomocy kancelarii specjalizującej się w prawie transportowym.
3. Sprawdź urządzenie i oprogramowanie.
Regularnie aktualizuj aplikację e-TOLL i sprawdzaj, czy urządzenie OBU działa poprawnie. W przypadku awarii zgłoś to niezwłocznie do operatora i zachowaj potwierdzenie zgłoszenia.
4. Otrzymałeś wezwanie? Odpowiadaj.
Ignorowanie pism z Krajowej Administracji Skarbowej może skutkować uprawomocnieniem się kary. Zawsze odpowiadaj na wezwania do złożenia wyjaśnień i wskazania kierowcy.
5. Złóż wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.
Po odrzuceniu odwołania przysługuje Ci prawo do złożenia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego, a w dalszej kolejności – skargi kasacyjnej do NSA.
Podsumowanie
System e-TOLL z założenia miał uprościć życie przewoźnikom, jednak wielu z nich doświadcza jego restrykcyjności i automatyzmu w wymierzaniu kar. Na szczęście, w świetle aktualnych przepisów i orzecznictwa, istnieją realne i skuteczne możliwości obrony. Kluczem do sukcesu jest szybka reakcja, udokumentowanie sytuacji oraz powoływanie się na zasady proporcjonalności i indywidualizacji odpowiedzialności administracyjnej, zapisane m.in. w art. 189d Kodeksu postępowania administracyjnego.
Autorka: Milena Krogulec
Asystentka radcy prawnego w Trans Lawyers Kancelaria Prawna
