Transport towarów niebezpiecznych wymaga przestrzegania rygorystycznych norm bezpieczeństwa. Umowa ADR (Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych) reguluje zasady przewozu takich ładunków.
Regulacje prawne ADR
ADR została sporządzona 30 września 1957 r. w Genewie i aktualizowana jest co dwa lata. Od 1 stycznia 2025 r. obowiązuje jej najnowsza wersja. Dokument określa zasady przewozu, klasyfikację towarów, wymagania techniczne pojazdów, a także obowiązki uczestników przewozu.
Czym jest towar niebezpieczny?
Określenie “towary niebezpieczne” oznacza takie materiały i przedmioty, których międzynarodowy przewóz drogowy jest zabroniony lub dozwolony pod pewnymi warunkami ustalonymi w załącznikach ADR.
W zakres takich towarów wchodzą:
- materiały wybuchowe i przedmioty z materiałami wybuchowymi,
- gazy,
- materiały ciekłe,
- materiały samoreaktywne,
- materiały polimeryzacyjne,
- materiały podatne na samozapalenie,
- materiały wydzielające w zetknięciu z wodą gazy palne,
- materiały utleniające,
- nadtlenki utleniające,
- nadtlenki organiczne,
- materiały trujące,
- materiały zakaźne,
- materiały promieniotwórcze,
- materiały żrące,
- przedmioty niebezpieczne.
Obowiązki przewoźnika ADR
Ze względu na dużą odpowiedzialność w zakresie przewożenia produktów niebezpiecznych na przewoźnika nałożono szereg obowiązków. Zgodnie z 1.4.1 ADR Przewoźnik musi:
- upewnić się, że towary niebezpieczne przeznaczone do przewozu są dopuszczone przewozu zgodnie z ADR,
- upewnić się, że wszystkie informacje wymagane w ADR, dotyczące towarów niebezpiecznych przeznaczonych do przewozu, zostały przed jego rozpoczęciem dostarczone przez nadawcę, że wymagana dokumentacja znajduje się w jednostce transportowej, a w przypadku użycia zamiast dokumentacji papierowej technik elektronicznego przetwarzania danych (EDP) lub elektronicznej wymiany danych (EDI), że zapewniona jest dostępność do tych danych podczas przewozu w stopniu co najmniej równoważnym dokumentacji papierowej;
- upewnić się wzrokowo, czy pojazdy i ładunek nie mają oczywistych wad oraz czy nie występują wycieki lub nieszczelności, braki w wyposażeniu
- sprawdzić, czy pojazdy nie są nadmiernie załadowane;
- upewnić się, że na pojazdach umieszczone zostały wymagane nalepki ostrzegawcze, znaki i tablice barwy pomarańczowej
- upewnić się, że w jednostce transportowej znajduje się wyposażenie wymagane w ADR dla jednostki transportowej, załogi pojazdu i określonych nalepek ostrzegawczych.
Czynności powyższe powinny być wykonane odpowiednio w oparciu o dokumenty przewozowe i dokumenty towarzyszące oraz sprawdzenie wzrokowe pojazdu lub kontenerów i w razie potrzeby ładunku.
Zaświadczenie ADR dla kierowców
Kierowca przewożący towary niebezpieczne musi posiadać ważne zaświadczenie ADR. Warunki uzyskania:
- ukończenie 21 lat,
- odbycie kursu ADR (początkowego lub doskonalącego),
- pozytywny wynik egzaminu,
- spełnienie wymagań ustawy o przewozie towarów niebezpiecznych.
Dostosowanie pojazdów ADR
Środki transportu przewożące towar niebezpieczny muszą być do tego przystosowane oraz oznakowane. Pojazdy dla, których ADR wymaga wydania świadectwa (min. cysterny, autocysterny, pojazdy przewożące towary niebezpieczne, naczepy) podlegają sprawdzeniu w zakresie spełniania dodatkowych wymagań technicznych określonych w ADR, dotyczących wyposażenia lub przystosowania tych pojazdów do przewozu towarów niebezpiecznych. Takie świadectwo można uzyskać w drodze dodatkowego badania technicznego pojazdu wykonywanym przez okręgową stację kontroli pojazdów. Natomiast Transportowy Dozór Techniczny dokonuje sprawdzenia, czy nadwozie pojazdu do przewozu luzem towarów niebezpiecznych, pojazd MEMU lub cysterny spełniają postanowienia ADR oraz sporządza protokół z przeprowadzonego badania. Na podstawie pozytywnych wyników badań, stwierdzonych w dokumentach, Dyrektor TDT, w drodze decyzji administracyjnej, wydaje nowe świadectwo dopuszczenia pojazdu ADR albo przedłuża ważność dotychczasowego świadectwa na okres nie dłuższy niż rok. (art. 60 ustawy o przewozie towarów niebezpiecznych).
Uzyskanie świadectwa wiąże się z dodatkową opłatą wynoszącą 175 złotych, która jest pobierana za wystawienie świadectwa dopuszczenia pojazd. Taką opłatę należy uiścić na rachunek bankowy Transportowego Dozoru Technicznego.
Formy przewozu
Przewóz w sztukach – każda sztuka oznakowana nalepką ostrzegawczą.
Przewóz luzem – dla produktów stałych o mniejszym zagrożeniu.
Przewóz w cysternach – dla cieczy i gazów.
Dokumentacja przewozowa ADR
Dokument przewozowy musi zawierać m.in.:
- numer UN,
- nazwę przewozową,
- grupę pakowania,
- ilość i opis przesyłki,
- dane odbiorcy,
- kod tunelowy (jeżeli wymagany).
Podsumowanie
Transport towarów niebezpiecznych podlega surowym normom bezpieczeństwa określonym w umowie ADR, która reguluje m.in. klasyfikację, oznakowanie, dokumentację oraz wymagania techniczne pojazdów. Przewoźnicy i kierowcy muszą spełniać liczne obowiązki, w tym posiadanie odpowiednich zaświadczeń ADR, dostosowanie pojazdów do przewozu takich ładunków oraz prawidłowe przygotowanie dokumentacji przewozowej. Przepisy mają na celu minimalizację ryzyka związanego z transportem materiałów stwarzających zagrożenie dla ludzi, środowiska i mienia.
Elżbieta Łowczowska
Aplikantka radcowska Trans Lawyers
