Transport towarów jest fundamentem nowoczesnej gospodarki, umożliwiając sprawną wymianę dóbr na szeroką skalę. Wraz z rozwojem logistyki oraz rosnącym znaczeniem transportu, pojawiają się coraz bardziej wyrafinowane metody przestępcze mające na celu kradzież ładunków. Jednym z najbardziej niebezpiecznych i trudnych do wykrycia zjawisk jest tzw. neutralizacja towaru. W wąskim ujęciu tego terminu można wskazać iż, neutralizacja towaru polega na usunięciu lub osłabieniu mechanizmów zabezpieczających, co prowadzi do kradzieży towarów bez wiedzy przewoźnika. 1.Neutralizacja towaru zagadnienia wstępne
W ujęciu szerokim neutralizacja towaru to proces, w którym przestępcy skutecznie omijają lub usuwają zabezpieczenia transportu, aby dokonać kradzieży towaru bez wykrycia. Zjawisko to staje się coraz bardziej powszechne w transporcie międzynarodowym, i w szczególności dotyczy ono sytuacji kiedy przewożone są wysokowartościowe ładunki, jednak ostatnimi czasy zjawisko to coraz częściej jest odnotowywane także w kontekście zwykłych ładunków. Cały proces działania przestępców opiera się na wykorzystaniu luk w systemach ochrony zarówno sfery. Proces ten może przybierać różne formy w zależności od rodzaju transportu oraz zabezpieczeń stosowanych przez firmy logistyczne,w szczególności są to:
- Manipulacja plombami i opakowaniami: W tym przypadku działanie przestępców skupiają się głównie na usuwaniu lub otwieraniu plomb zabezpieczających w taki sposób, aby wyglądały na nietknięte. W tym celu wykorzystują oni zaawansowane technologie, takie jak plomby fałszywe czy narzędzia do ponownego zgrzewania opakowań.
- Zakłócanie sygnału GPS: Wielu przewoźników korzysta z systemów śledzenia GPS, aby monitorować swoje pojazdy. Niestety z racji na popularność tej metody jest ona także bardzo chętnie eksploatowana przez Przestępców. W tym przypadku ich działania skupiają się głównie na stosowaniu urządzenia zagłuszających jak tzw. jammery, które to blokują sygnał, co często prowadzi do zafałszowania właściwej lokalizacji pojazdu i w konsekwencji do kradzieży ładunku.
- Podszywanie się pod przewoźników: W tym przypadku działanie przestępców skupia się głównie na podszywaniu się pod prawdziwych przewoźników. Bardzo często do tego typu oszustw dochodzi w momencie kiedy przestępcy sami zgłasza się do spedytorów, poza działaniem powszechnie funkcjonujących giełd transportowych jak Trans.eu czy Timo.com. W wyniku tego działania przestępcy pod pozorem wykonania usługi transportowej, nie tylko uzyskują dostęp do dokumentów przewozowych ale także następnie za ich pomocą legalnie odbierają towar. W tym momencie zazwyczaj dochodzi do zerwania kontaktu, a odzyskanie skradzionego ładunku jest praktycznie niemożliwe.
Należy także wskazać że w przypadku tzw.”neutralizacji towarów” mogą wystąpić wszystkie, z wyżej wskazanych elementów, gdyż takie działanie skokowo zwiększa szanse potencjalnych przestępców na uzyskanie dostępu do ładunku. Dlatego tak ważne jest aby cały czas monitorować czy w trakcie realizacji umowy przewozu nie wystąpił żaden z opisanych elementów
2. Prawne aspekty neutralizacji towaru
Jak można zauważyć tzw “neutralizacja towaru” jest działaniem wysoce niepożądanym, a przede wszystkim jest ona działaniem nielegalnym, które to może podlegać różnym przepisom prawa, jak przepisy prawa karnego, prawa cywilnego czy regulacjom związanym z transportem.
- W przypadku regulacji pochodzących z przepisów prawa karnego, działania związane z tzw. “neutralizacją towaru” są kwalifikowane jako przestępstwo kradzieży, uregulowanej w art. 278 Kodeksu karnego. Czasami zdarza się również że działania te mogą być uznane za przestępstwo przeciwko mieniu, które jest związane z oszustwem lub włamaniem, a to szczegółowo zostało uregulowane za pomocą art. 286 Kodeksu karnego.
- W przypadku regulacji pochodzących z przepisów prawa cywilnego, należy wskazać że przewoźnik odpowiada za powierzone mu mienie od momentu przyjęcia go do transportu aż do jego dostarczenia. Dlatego Jeżeli dojdzie do kradzieży towaru w wyniku neutralizacji, przewoźnik może zostać pociągnięty do odpowiedzialności cywilnej za utratę mienia. Możliwością obrony w tym wypadku jest wykazanie że przewoźnik zastosował wszelkie możliwe środki bezpieczeństwa, a zdarzenie miało charakter niezależny od jego działań (np. przemoc zewnętrzna, podstęp lub działanie osób trzecich).
- Innym problemem powstałym na gruncie prawa cywilnego, w związku ze zjawiskiem neutralizacji towarów, jest problem z uzyskaniem odszkodowania. Wynika on przede wszystkim z faktu iż, przypadkach kradzieży spowodowanej przy pomocy tzw. ”neutralizacji towarów” , ubezpieczyciel może odmówić wypłaty odszkodowania, jeśli uzna, że przewoźnik nie spełnił wymogów dotyczących odpowiedniego zabezpieczenia transportu. W praktyce oznacza to, że firmy logistyczne muszą przestrzegać restrykcyjnych wytycznych dotyczących ochrony ładunków, aby zminimalizować ryzyko. Dlatego tak ważne jest aby potrafić rozpoznawać mechanizmy powstawania tego zjawiska.
3. Skutki neutralizacji towaru
Neutralizacja towaru ma poważne konsekwencje nie tylko dla firm logistycznych i przewoźników, ale również dla właścicieli towarów oraz gospodarki jako całości, jak:
- Straty finansowe: Utrata towaru oznacza dla przedsiębiorstw znaczne straty finansowe, zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie (np. koszty związane z utratą wspomnianych odszkodowań, czy potencjalna utrata reputacji).
- Zakłócenia w łańcuchu dostaw: Kradzież ładunków mogą prowadzić także do opóźnień w dostawach, co wpływa również na całą sieć logistyczną a finalnie może spowodować przerwy w dostawach do klientów końcowych, co również może nieść poważne konsekwencje dla firm przewozowych, chociażby w postaci problemów prawnych.
- Zwiększone koszty ubezpieczeń: Zwiększona liczba kradzieży powoduje wzrost składek ubezpieczeniowych, co podnosi koszty operacyjne firm transportowych a zarazem znacząco wpływa na stopień ich płynności finansowej oraz możliwości wzrostu gospodarczego.
Autor: Michał Krawczyk, aplikant radcowski w Trans Lawyers
