Kiedy konieczne jest zgłoszenie wniosku o upadłość? Konsekwencje braku zgłoszenia.

Niewypłacalność, czym jest i co na nią wskazuje?

Zgodnie z art. 11  ustawy Prawo upadłościowe, dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. 

Oznacza to sytuację, w której przedsiębiorca nie jest w stanie uregulowywać bieżących zobowiązań, przykładowo takich jak płatność faktur czy wynagrodzenia pracowników. Warto zwrócić uwagę na domniemanie zawarte w art. 11 ust. 1a ww. ustawy. Przepis wskazuje mianowicie, iż dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. W branży transportowej dość częstym zjawiskiem jest opóźnianie się w płatnościach, warto zwrócić uwagę czy potencjalny kontrahent nie jest etatowym dłużnikiem lub czy nie został złożony wniosek o upadłość. 

Co istotne, zgodnie z art. 11 ust. 2, dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.  

Kiedy pojawia się obowiązek zgłoszenia wniosku o upadłość?

Kluczowym przepisem regulującym tę kwestię jest art. 21 ust. 1 Prawa upadłościowego, który nakłada na dłużnika obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli stał się niewypłacalny. Co więcej obowiązek zgłoszenia wniosku o upadłość spoczywa również na na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami, odpowiedzialność spoczywa również na zarządcy sukcesyjnym. Uchylanie się od nałożonego obowiązku skutkuje odpowiedzialnością. 

A więc wspomniany wyżej  obowiązek zgłoszenia obejmuje np. przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, członków zarządu spółek kapitałowych czy dyrektorów przedsiębiorstw.

Termin na zgłoszenie wniosku

Przepisy prawa upadłościowego nakładają na dłużnika obowiązek złożenia wniosku o upadłość w terminie nie później niż w terminie 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości (art. 21 ust. 1). Oznacza to, że przedsiębiorca, który stał się niewypłacalny, musi niezwłocznie podjąć działania w celu zgłoszenia wniosku, jeżeli nie chce narazić się  na negatywne konsekwencje. 

Konsekwencje niezłożenia wniosku

Brak złożenia wniosku o upadłość ciągnie za sobą wiele negatywnych konsekwencji. Można podzielić je na uregulowane w prawie upadłościowym, Kodeksie spółek handlowych

Pierwszą z nich zawiera samo prawo upadłościowe, w art, 21 ust.3a istnieje domniemanie, że szkoda obejmuje wartość nieuregulowanej należności wobec wierzyciela. Osoby obowiązane do zgłoszenia wniosku o upadłość mogą jednak uwolnić się od odpowiedzialności, jeżeli zostanie wykazany ich  faktyczny brak winy, w szczególności jeżeli wykażą iż w terminie wymaganym do złożenia wniosku zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne lub zatwierdzono zawarty został układ w postępowaniu o jego zawarcie.

Inna konsekwencja została wskazana  w art. 373 ust.1 pkt.1 Prawa upadłościowego. 

Sąd może orzec pozbawienie na okres od jednego do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej (…) osoby, która ze swojej winy będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy, nie złożyła w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości. 

Wiążę się to również w obligatoryjnym wpisem do Rejestru Dłużników Niewypłacalnych. 

Konsekwencją złamania orzeczonego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli naruszenie wypełniało znamiona przestępstwa jest sankcja uregulowana w art.244 KK. Przestępstwo to zagrożone jest karą od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności. 

Druga z kategorii konsekwencji  wywodzona jest z Kodeksu spółek handlowych. 

W art. 299 §1 KSH wskazano ,,Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania’’. 

Jak wskazuje przepis w tej formie wierzyciel może domagać się zaspokojenia swoich potrzeb z majątku członka zarządu. 

Wierzyciel dokonuje wyboru członka zarządu, od którego zaspokojenia swojej wierzytelności będzie się domagał. Zaznaczyć jednak trzeba, iż może nastąpić to w momencie, gdy zaspokoić wierzytelności nie można z majątku spółki.  

Art. 586 KSH wskazuje na odpowiedzialność za niezgłoszenie wniosku o upadłość. 

,,Kto, będąc członkiem zarządu spółki albo likwidatorem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku’’.

Warto zwrócić uwagę, iż od odpowiedzialności karnej za przestępstwo opisane w art. 586 KSH, członka zarządu lub likwidatora nie zwalnia niewiedza w zakresie kondycji finansowej zarządzanej spółki. Wymaga się bowiem, iż z tytułu pełnionej funkcji  posiadają szerokiego  wiedzy z zakresu finansowego zarządzanego podmiotu.

Odrębną kategorią są konsekwencje wywodzone z art. 116 Ordynacji podatkowej. 

Zgodnie z nim za zaległości podatkowe za zaległości podatkowe solidarnie całym swoim majątkiem odpowiadają członkowie zarządu spółki, jeżeli egzekucja prowadzona z majątku spółki okazała się bezskuteczna. Odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu oraz powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu.

Podsumowanie

Obowiązek zgłoszenia wniosku i zachowanie terminu jest kluczowe dla uniknięcia negatywnych konsekwencji. Celem omawianego obowiązku jest ochrona i to zarówno wierzycieli, jak i samego dłużnika. Zaniechanie tego obowiązku może wiązać się z poważnymi konsekwencjami, dlatego przedsiębiorcy, którzy napotykają trudności finansowe, powinni niezwłocznie podjąć działania w celu zbadania swojej sytuacji i podjęcia odpowiednich kroków. 

Autor: Jarema Niesobski