Opóźnienia w płatnościach między firmami stanowią istotne zagrożenie dla płynności finansowej przedsiębiorstw. Zjawisko to prowadzi do zatorów płatniczych, które negatywnie wpływają na funkcjonowanie całego rynku. Problem ten został uregulowany w ustawie o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, która wprowadza konkretne definicje, procedury oraz sankcje wobec przedsiębiorców nieprzestrzegających terminów płatności.
Spis treści
- Przeciwdziałanie nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych – definicje i progi
- Działania UOKiK i postępowania w sprawie opóźnień w płatnościach
- Kara umowna za opóźnienie w płatności – sankcja administracyjna UOKiK
- Metoda obliczania kary za opóźnienia w płatnościach
- Rekompensata za opóźnienie w płatnościach – alternatywne środki dochodzenia roszczeń
- Obniżenie, podwyższenie lub odstąpienie od kary za opóźnienia w płatnościach
- Środki odwoławcze od decyzji UOKiK dotyczących opóźnień w płatnościach
- Podsumowanie – skuteczne przeciwdziałanie nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych
Przeciwdziałanie nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych – definicje i progi
Zgodnie z art. 13b ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, do nadmiernych opóźnień dochodzi, gdy w okresie trzech kolejnych miesięcy suma świadczeń pieniężnych spełnionych po terminie lub niespełnionych przez dany podmiot wynosi co najmniej 2 miliony złotych.
W przypadku należności wyrażonych w walutach obcych, do przeliczenia stosuje się średni kurs NBP. Próg ten ma za zadanie eliminowanie z rynku podmiotów, które systematycznie nie regulują zobowiązań wobec kontrahentów.
Działania UOKiK i postępowania w sprawie opóźnień w płatnościach
W 2023 roku Prezes UOKiK wydał ponad 50 decyzji administracyjnych nakładających kary na przedsiębiorców dopuszczających się opóźnień w płatnościach. Postępowania są wszczynane z urzędu lub na wniosek – może go złożyć każdy podmiot, który podejrzewa, że inny przedsiębiorca nie reguluje terminowo zobowiązań (art. 13d ustawy).
Zanim zostanie podjęta decyzja o wszczęciu formalnego postępowania, Prezes UOKiK analizuje m.in.:
- skalę opóźnień i sumę zaległości,
- liczbę wierzycieli,
- wpływ zaległości na rynek,
- dane pozyskane od administracji skarbowej lub Ministerstwa Rozwoju,
- stanowisko samego przedsiębiorcy.
Kara umowna za opóźnienie w płatności – sankcja administracyjna UOKiK
Choć ustawa nie wprowadza typowej kary umownej za opóźnienie w płatności, to przewiduje administracyjną karę pieniężną, która może zostać nałożona przez Prezesa UOKiK. Jej wysokość zależy od:
- kwoty zaległych lub opóźnionych świadczeń,
- okresu zwłoki,
- skali naruszenia i jego wagi,
- zachowania strony postępowania (współpraca, próba uregulowania płatności, działania naprawcze).
Metoda obliczania kary za opóźnienia w płatnościach
Wysokość kary obliczana jest według wzoru:
WK = (WŚ1 × 1%) + (WŚ2 × 2%) + (WŚ3 × 4%) + (WŚ4 × 12%) + (WŚ5 × 24%)
Gdzie:
- WŚ1 – suma świadczeń opóźnionych do 30 dni,
- WŚ2 – od 31 do 60 dni,
- WŚ3 – od 61 do 120 dni,
- WŚ4 – od 121 do 365 dni,
- WŚ5 – powyżej 365 dni.
Im dłużej trwa opóźnienie w płatności, tym wyższy procentowy mnożnik i tym samym wyższa kara.
Rekompensata za opóźnienie w płatnościach – alternatywne środki dochodzenia roszczeń
Poza działaniami UOKiK wierzyciele mogą domagać się tzw. rekompensaty za opóźnienie w płatnościach, której podstawę prawną stanowi art. 10 ustawy. Przysługuje ona niezależnie od wysokości zaległości i może wynosić:
- 40 euro dla mikroprzedsiębiorców i małych firm,
- 70 euro dla średnich,
- 100 euro dla dużych podmiotów.
Rekompensata ma charakter zryczałtowany i nie wymaga wykazywania szkody. Jej celem jest pokrycie kosztów dochodzenia należności oraz zniechęcenie dłużników do opóźniania płatności.
Obniżenie, podwyższenie lub odstąpienie od kary za opóźnienia w płatnościach
Ustawa przewiduje elastyczność w zakresie sankcji administracyjnych. W zależności od sytuacji, Prezes UOKiK może:
- obniżyć karę o 20%, jeśli przedsiębiorca zapłaci ją w ciągu 14 dni od doręczenia decyzji i zrzeknie się prawa do odwołania,
- podwyższyć karę o 50%, jeśli przedsiębiorca w ciągu 2 lat od decyzji popełni to samo naruszenie,
- odstąpić od kary, jeśli zaległości wynikają z działania siły wyższej (np. katastrofy naturalnej, wojny, poważnych zakłóceń rynkowych).
Środki odwoławcze od decyzji UOKiK dotyczących opóźnień w płatnościach
Zgodnie z art. 13v ust. 9 ustawy, przedsiębiorca ma prawo złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Sprawę ponownie rozpatruje Prezes UOKiK, zgodnie z art. 127 § 3 k.p.a.
Niezależnie od tego, przysługuje również skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Sąd ocenia zgodność decyzji z prawem, nie prowadząc postępowania dowodowego – nowe dowody nie są dopuszczalne.
Decyzje Prezesa UOKiK są publikowane na stronie internetowej Urzędu. Informacje objęte tajemnicą przedsiębiorstwa nie są ujawniane.
Podsumowanie – skuteczne przeciwdziałanie nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych
Przeciwdziałanie nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych to priorytet dla UOKiK i całego systemu gospodarczego. Przepisy ustawy, kary administracyjne oraz dostępne środki ochrony wierzycieli mają za zadanie zlikwidować zatory płatnicze i poprawić bezpieczeństwo finansowe firm.
Przedsiębiorcy powinni nie tylko terminowo regulować swoje zobowiązania, ale też mieć świadomość, że opóźnienia w płatnościach mogą prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych i finansowych – zarówno ze strony kontrahentów, jak i organów nadzoru.
Autor: Jarema Niesobski
Asystent prawny w Trans Lawyers Kancelaria Prawna
